Vleermuizen zijn niet zo gemakkelijk te vinden en te determineren. Gelukkig zijn er allerlei apparaten die vleermuisgeluiden omzetten in hoorbaar geluid of in beeld. Probleem: er zijn zo veel apparaten dat je als vleermuisliefhebber door de bomen de vleermuizen niet meer ziet.

Verschillende types

Batdetectors

Grofweg bestaan er vier typen bat detectors:

  1. Microfoon om op device sonogram te creëren – Een ‘microfoon’ zet het geluid om in een sonogram (een grafiek die de toonhoogte en pulsfrequentie aangeeft). Dit kan via een app op je laptop/tablet/smartphone.
    Voorbeelden:

Standalone:

  1. Heterodyne bat detector genereert live geluid – Hierop stel je een frequentie in, en het apparaat zet vleermuisgeluid rondom die frequentie live om in hoorbaar geluid. Door te spelen met de frequentie, kun je verschillende geluiden waarnemen.
    Voorbeelden:

  2. Time expansion bat detector geeft vertraagd weer – Dit apparaat laat geluiden horen als heterodyne. Het neemt een aantal secondes geluid op en als je meer over een bepaald geluid wilt weten, speelt het dit geluid 10x vertraagd af, waardoor het hoorbaar wordt voor het menselijk oor.
    Voorbeeld:

  3. Vier-in één: heterodyne, time expansion, zerocrossing en sonogram – Hierbij is zerocrossing een compressiemethode die in het verleden veel gebruikt werd.
    Voorbeeld:

    • Anabat Walkabout (eigen scherm)
  4. Passieve recorder – Deze apparaatjes laat je ergens achter waar ze geluiden opnemen om later te analyseren.
    Voorbeelden:

Vleermuizen determineren valt niet mee

Als je dat vleermuisgeluid dan hoorbaar of zichtbaar hebt gemaakt, is het meestal niet meteen duidelijk om welke vleermuis het gaat. Een bepaalde soort maakt namelijk allerlei verschillende geluiden. Als hij door een open gebied vliegt, zijn minder pulsen per seconde nodig dan wanneer hij door de takken van boom vliegt.

Ook spelen allerlei aspecten van het geluid mee: start- en eindfrequentie, pulsinterval, vorm van de puls, en de frequentie met de meeste energie. Ook is het van belang om niet naar één puls te kijken, maar naar een hele reeks.

En, net als bij vogels, blijft het belangrijk om ook te kijken naar het beestje. Hoe vliegt hij, hoe foerageert hij, heeft hij brede vleugels of smalle, en kun je zien hoe groot zijn oren zijn? Aan het geluid kun je namelijk niet horen of het om een foerageergebied een vliegroute of een kraam- of winterverblijfplaats gaat.

batdetector gebruik

Wat wil je met je bat detector?

Natuurlijk hebben al deze detectors zo hun voor- en nadelen. Het hangt er maar net van af wat je belangrijk vindt.

Hoorbaar maken?

Wil je voor een redelijk bedrag vleermuizen hoorbaar maken? Kies dan voor een heterodyne bat detector (Batdetector Pettersson D100, Batdetector Pettersson D200, Elekon Batscanner Stereo, Magenta Bat5 digitale detector), en ga een paar keer mee met een deskundige om te zien hoe je met frequenties kunt spelen om de geluiden hoorbaar te maken. Ook kun je dan leren te combineren wat je ziet met wat je hoort. Zo kun je soorten leren herkennen. Nadeel van de heterodyne bat detector is dat hij niets vastlegt.

Vastleggen?

Wil je graag vastleggen welke vleermuizen je hebt waargenomen, neem dan een apparaatje dat de geluiden opneemt. Deze zijn meteen een stuk duurder. Je kunt dan nog kiezen voor een apparaat dat het geluid vertraagd afspeelt (Pettersson D240x) of dat het weergeeft als sonogram (Anabat Walkabout).

Zichtbaar maken?

Groot risico van een apparaat dat ter plekke sonogrammen laat zien, is dat je alleen nog maar naar het beeldscherm zit te kijken. Terwijl een bat detector een vervanging moet zijn van je oren, en niet van je ogen. Je moet immers ook nog naar de vleermuis kijken om te zien welke soort het is en welk gedrag hij vertoont. Daarom maken professionals in Nederland vooral gebruik van time expansion bat detectors.